ترجمه،تدبر و فهم سوره مريم:نكات و پرسشهاي تفسيري سوره مريم


بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
كهيعص {1}
كاف‏ها يا عين صاد {1}
ذِكْرُ رَحْمَةِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا {2}
[اين] يادى از رحمت پروردگار تو [در باره] بنده‏اش زكرياست {2}
إِذْ نَادَى رَبَّهُ نِدَاء خَفِيًّا {3}
آنگاه كه [زكريا] پروردگارش را آهسته ندا كرد {3}
قَالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَاشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْبًا وَلَمْ أَكُن بِدُعَائِكَ رَبِّ شَقِيًّا {4}
گفت پروردگارا من استخوانم سست گرديده و [موى] سرم از پيرى سپيد گشته و اى پروردگار من هرگز در دعاى تو نااميد نبوده‏ام {4}
وَإِنِّي خِفْتُ الْمَوَالِيَ مِن وَرَائِي وَكَانَتِ امْرَأَتِي عَاقِرًا فَهَبْ لِي مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا {5}
و من پس از خويشتن از بستگانم بيمناكم و زنم نازاست پس از جانب خود ولى [و جانشينى] به من ببخش {5}
يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا {6}
كه از من ارث برد و از خاندان يعقوب [نيز] ارث برد و او را اى پروردگار من پسنديده گردان {6}
يَا زَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ اسْمُهُ يَحْيَى لَمْ نَجْعَل لَّهُ مِن قَبْلُ سَمِيًّا {7}
اى زكريا ما تو را به پسرى كه نامش يحيى است مژده مى‏دهيم كه قبلا همنامى براى او قرار نداده‏ايم {7}
قَالَ رَبِّ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَكَانَتِ امْرَأَتِي عَاقِرًا وَقَدْ بَلَغْتُ مِنَ الْكِبَرِ عِتِيًّا {8}
گفت پروردگارا چگونه مرا پسرى خواهد بود و حال آنكه زنم نازاست و من از سالخوردگى ناتوان شده‏ام {8}
قَالَ كَذَلِكَ قَالَ رَبُّكَ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَقَدْ خَلَقْتُكَ مِن قَبْلُ وَلَمْ تَكُ شَيْئًا {9}
[فرشته] گفت [فرمان] چنين است پروردگار تو گفته كه اين [كار] بر من آسان(ناچیز و حقیر) است و قبلا تو را هم كه چيزى نبودى آفريده‏ام {9}
قَالَ رَبِّ اجْعَل لِّي آيَةً قَالَ آيَتُكَ أَلَّا تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلَاثَ لَيَالٍ سَوِيًّا {10}
گفت پروردگارا نشانه‏اى براى من قرار ده فرمود نشانه تو اين است كه سه شبانه [روز] با اينكه سالمى با مردم سخن نمى‏گويى {10}
فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَى إِلَيْهِمْ أَن سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا {11}
پس از محراب بر قوم خويش درآمد و ايشان را آگاه گردانيد كه روز و شب به نيايش بپردازيد {11}
يَا يَحْيَى خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا {12}
اى يحيى كتاب [خدا] را به جد و جهد بگير و از كودكى به او نبوت داديم {12}
وَحَنَانًا مِّن لَّدُنَّا وَزَكَاةً وَكَانَ تَقِيًّا {13}
و [نيز] از جانب خود مهربانى و پاكى [به او داديم] و تقواپيشه بود {13}
وَبَرًّا بِوَالِدَيْهِ وَلَمْ يَكُن جَبَّارًا عَصِيًّا {14}
و با پدر و مادر خود نيك‏رفتار بود و زورگويى نافرمان نبود {14}
وَسَلَامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَيَوْمَ يَمُوتُ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا {15}
و درود بر او روزى كه زاده شد و روزى كه مى‏ميرد و روزى كه زنده برانگيخته مى‏شود {15}

عصاره فراز آیات 1-15:بیان رحمت خدا به زکریا و یحیی:اعطای یحیی به زکریا علیرغم پیری او و نازایی همسرش و نیز اعطای حکم نبوت به یحیی در کودکی

نکات:
1-عبارت هین بودن امری برای خداوند تنها در این سوره بکار رفته که دو بار هم تکرار شده یکبار برای عطای خارق العاده فرزند به زکریای پیر و همسر عقیمش .یکبار هم برای عطای خارق العاده عیسی به مریم بدون تماس با بشری
2-اولین کاربرد کلمه زکاه و تکرار 3 باره ان در سوره (یکبار به معنای پاکی و تزکیه شدگی و دو بار به مفهوم تزکیه مالی همراه با صلاه بکاررفته است. اولین کاربرد توام صلاه و زکوه در این سوره است)
3-اولین بیان بر به والدین در سوره و تکرار دو باره ان درسوره از زبان یحیی و عیسی
4-کلمه شقی 4 بار در قران بکار رفته که سه بار ان در سوره مریم است. دو بار ان هم در عبارت شقی نبودن در دعای پرودگار از زبان زکریا و ابراهیم استفاده شده است.
5-در این سوره مجموعا 20 بار کلمات رحمان و رحمت استفاده شده است.
6- در این سوره 8 بار کلمات عبد،تعبد،اعبد و دو بار دعاء و 2بار عبادت و سه بار تدعون،ادعو،دعو استفاده شده است.
7-در سوره مریم سه بار کلمه وهبنا راجع به ابراهیم،فرزندان ابراهیم،و موسی و یکبار اهب برای زکریا استفاده شده است.
8-سه بار کلمه تقیا و دو بار متقین و یکبار هم اتقوا استفاده شده است
9-سه بار هم کلمه صلاه بکار رفته
از مجموع کلمات بالا استفاده میشود که عبادت،توجه و روکردن به خدا و روشها و ملزومات ان از قبیل تقوی و نماز و زکات یکی از موضوعات مهم سوره مریم است.
10-کلمات یرث نورث نرث 5بار،ولی 2 بار،خلف هم 2 بار استفاده شده است.

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا {16}
و در اين كتاب از مريم ياد كن آنگاه كه از خانواده خود به كنارى شتافت در مكانى شرقى (نورانی){16}
فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا {17}
و در برابر آنان پرده‏اى بر خود گرفت پس روح خود را به سوى او فرستاديم تا به [شكل] بشرى خوش‏اندام بر او نمايان شد {17}
قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَن مِنكَ إِن كُنتَ تَقِيًّا {18}
[مريم] گفت من از تو به خداى رحمان پناه مى‏برم اگر پرهيزگارهستى {18}
قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا {19}
گفت من فقط فرستاده پروردگار توام براى اينكه به تو پسرى پاكيزه ببخشم {19}
قَالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا {20}
گفت چگونه مرا پسرى باشد با آنكه دست بشرى به من نرسيده و بدكار نبوده‏ام {20}
قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِّنَّا وَكَانَ أَمْرًا مَّقْضِيًّا {21}
گفت [فرمان] چنين است پروردگار تو گفته كه آن بر من آسان (ناچیز و حقیر)است و تا او را نشانه‏اى براى مردم و رحمتى از جانب خويش قرار دهيم و [اين] دستورى قطعى بود {21}
فَحَمَلَتْهُ فَانتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا {22}
پس [مريم] به او [=عيسى] آبستن شد و با او به مكان دورى پناه جست {22}
فَأَجَاءهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَكُنتُ نَسْيًا مَّنسِيًّا {23}
تا درد زايمان او را به سوى تنه درخت‏خرمايى كشانيد گفت اى كاش پيش از اين مرده بودم و يكسر فراموش‏شده بودم {23}
فَنَادَاهَا مِن تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا {24}
پس از زير او [نوزادش] وى را ندا داد كه غم مدار پروردگارت زير [پاى] تو چشمه آبى پديد آورده است {24}
وَهُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَبًا جَنِيًّا {25}
و تنه درخت‏خرما را به طرف خود [بگير و] بتكان بر تو خرماى تازه مى‏ريزد {25}
فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْنًا فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمَنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنسِيًّا {26}
و بخور و بنوش و ديده روشن دار پس اگر كسى از آدميان را ديدى بگوى من براى [خداى] رحمان روزه نذر كرده‏ام و امروز مطلقا با انسانى سخن نخواهم گفت {26}
فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَهَا تَحْمِلُهُ قَالُوا يَا مَرْيَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَيْئًا فَرِيًّا {27}
پس [مريم] در حالى كه او (نوزاد)را در آغوش گرفته بود به نزد قومش آورد گفتند اى مريم به راستى كار بسيار ناپسندى مرتكب شده‏اى {27}
يَا أُخْتَ هَارُونَ مَا كَانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَمَا كَانَتْ أُمُّكِ بَغِيًّا {28}
اى خواهر هارون پدرت مرد بدى نبود و مادرت [نيز] بدكاره نبود {28}
فَأَشَارَتْ إِلَيْهِ قَالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَن كَانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيًّا {29}
[مريم] به سوى [عيسى] اشاره كرد گفتند چگونه با كسى كه در گهواره [و] كودك است‏سخن بگوييم {29}
قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا {30}
[كودك] گفت منم بنده خدا به من كتاب داده و مرا پيامبر قرار داده است {30}
وَجَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا {31}
و هر جا كه باشم مرا با بركت‏ساخته و تا زنده‏ام به نماز و زكات سفارش كرده است {31}
وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا {32}
و مرا نسبت به مادرم نيكوكار كرده و زورگو و نافرمانم نگردانيده است {32}
وَالسَّلَامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدتُّ وَيَوْمَ أَمُوتُ وَيَوْمَ أُبْعَثُ حَيًّا {33}
و درود بر من روزى كه زاده شدم و روزى كه مى‏ميرم و روزى كه زنده برانگيخته مى‏شوم {33}
ذَلِكَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ قَوْلَ الْحَقِّ الَّذِي فِيهِ يَمْتَرُونَ {34}
[آرى‏] اين است (حقیقتِ)عيسى بن مريم، اين سخن راست و درستى است كه آنان در آن شك و شبهه دارند{34}

عصاره فراز ایات 16-34:اعطای عیسی به مریم در حالیکه ازدواج نکرده بود و سخن گفتن عیسی بلافاصله پس از تولد و خبر دادن از نبوت و صاحب کتاب بودن او،

نکات:
1-عطای فرزند در دو حالت متفاوت و غیر قابل انتظار: به یحیی در پیری و در عین نازایی فرزندش،به مریم بدون اینکه ازدواج کرده باشد
2-انتبذ،انتباذ بر باب افتعال و بر اختیار فعل نبذ(افکندن) از روی استغنا دلالت می کند.
3-عبارت واذکر فی الکتاب،تنها در این سوره بکار رفته که 5 بار هم تکرار شده و همه بیان عطا و رحمت خدا به برگزیدگان است.(مریم ابراهیم موسی اسماعیل ادریس)

مَا كَانَ لِلَّهِ أَن يَتَّخِذَ مِن وَلَدٍ سُبْحَانَهُ إِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ {35}
خدا را نسزد كه فرزندى برگيرد منزه است او چون كارى را اراده كند همين قدر به آن مى‏گويد موجود شو پس بى‏درنگ موجود مى‏شود {35}
وَإِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ {36}
و در حقيقت‏خداست كه پروردگار من و پروردگار شماست پس او را بپرستيد اين است راه راست {36}
فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِن بَيْنِهِمْ فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ كَفَرُوا مِن مَّشْهَدِ يَوْمٍ عَظِيمٍ {37}
اما دسته‏ها[ى گوناگون] از ميان آنها به اختلاف پرداختند پس واى بر كسانى كه كافر شدند (باین موضوع) از مشاهده روزى دهشتناك {37}
أَسْمِعْ بِهِمْ وَأَبْصِرْ يَوْمَ يَأْتُونَنَا لَكِنِ الظَّالِمُونَ الْيَوْمَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ {38}
چه شنوا و بينايند روزى كه به سوى ما مى‏آيند ولى ستمگران امروز در گمراهى آشكارند {38}
وَأَنذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِيَ الْأَمْرُ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ وَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ {39}
و آنان را از روز حسرت بيم ده آنگاه كه داورى انجام گيرد و حال آنكه آنها [اكنون] در غفلتند و سر ايمان آوردن ندارند {39}
إِنَّا نَحْنُ نَرِثُ الْأَرْضَ وَمَنْ عَلَيْهَا وَإِلَيْنَا يُرْجَعُونَ {40}
ماييم كه زمين را با هر كه در آن است به ميراث مى‏بريم و [همه] به سوى ما بازگردانيده مى‏شوند {40}

عصاره فراز ایات 35-40:صراط مستقیم در پرستش انحصاری خدایی است که فرزندی ندارد. وای بر کسانی که باین موضوع کفرمیورزندو عیسی را فرزند خدا میدانند


وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَّبِيًّا {41}
و در اين كتاب به ياد ابراهيم پرداز زيرا او پيامبرى بسيار راستگوى بود {41}
إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا يَسْمَعُ وَلَا يُبْصِرُ وَلَا يُغْنِي عَنكَ شَيْئًا {42}
چون به پدرش گفت پدر جان چرا چيزى را كه نمى‏شنود و نمى‏بيند و از تو چيزى را دور نمى‏كند مى‏پرستى {42}
يَا أَبَتِ إِنِّي قَدْ جَاءنِي مِنَ الْعِلْمِ مَا لَمْ يَأْتِكَ فَاتَّبِعْنِي أَهْدِكَ صِرَاطًا سَوِيًّا {43}
اى پدر به راستى مرا از دانش [وحى حقايقى به دست] آمده كه تو را نيامده است پس از من پيروى كن تا تو را به راهى راست هدايت نمايم {43}
يَا أَبَتِ لَا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلرَّحْمَنِ عَصِيًّا {44}
پدر جان شيطان را مپرست كه شيطان [خداى] رحمان را عصيانگر است {44}
يَا أَبَتِ إِنِّي أَخَافُ أَن يَمَسَّكَ عَذَابٌ مِّنَ الرَّحْمَن فَتَكُونَ لِلشَّيْطَانِ وَلِيًّا {45}
پدر جان من مى‏ترسم از جانب [خداى] رحمان عذابى به تو رسد پس تو يار شيطان شوی {45}
قَالَ أَرَاغِبٌ أَنتَ عَنْ آلِهَتِي يَا إِبْراهِيمُ لَئِن لَّمْ تَنتَهِ لَأَرْجُمَنَّكَ وَاهْجُرْنِي مَلِيًّا {46}
گفت اى ابراهيم آيا تو از خدايان من متنفرى اگر باز نايستى تو را سنگسار خواهم كرد و [برو] براى مدتى طولانى از من دور شو {46}
قَالَ سَلَامٌ عَلَيْكَ سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ رَبِّي إِنَّهُ كَانَ بِي حَفِيًّا {47}
[ابراهيم] گفت درود بر تو باد به زودى از پروردگارم براى تو آمرزش مى‏خواهم زيرا او همواره نسبت به من پر مهر بوده است {47}
وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَأَدْعُو رَبِّي عَسَى أَلَّا أَكُونَ بِدُعَاء رَبِّي شَقِيًّا {48}
و از شما و [از] آنچه غير از خدا مى‏خوانيد كناره مى‏گيرم و (بجای انها فقط)پروردگارم را مى‏خوانم اميدوارم كه در خواندن پروردگارم نااميد نباشم {48}
فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَقَ وَيَعْقُوبَ وَكُلًّا جَعَلْنَا نَبِيًّا {49}
و چون از آنها و [از] آنچه به جاى خدا مى‏پرستيدند كناره گرفت اسحاق و يعقوب را به او عطا كرديم و همه را پيامبر گردانيديم {49}
وَوَهَبْنَا لَهُم مِّن رَّحْمَتِنَا وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِيًّا {50}
و از رحمت‏خويش به آنان ارزانى داشتيم و ذكر خير بلندى برايشان قرار داديم {50}

عصاره فراز ایات 41-50: بیان عطای رحمتهای خدا به ابراهیم (علم و فرزندان نبی در دوران پیری)و فرزندانش
نکات:
1-مقایسه ایات 42 و44 نشان میدهد که پرستش بتها و معبودان غیر خدا از مصادیق اطاعت و عبادت شیطان است.
2-ایه 45 گویای ان است که یکی از عذابهای خداوند نسبت به معرضین از هدایت الهی،میتواند انحراف بیشتر انها باشد بحدیکه جزو دوستان و سپاه شیطان محسوب گردند.
3-آیه 48 نشان دهنده ان است که دعا فقط باید به محضر خداوند باشد تا امید اجابت باشد.ابراهیم از همه انچه که بجز خدا برایشان دعا میکردند تبری جست و گفت فقط پرودگارم را میخوانم.
4-ایه 49 موید ان است که هبه اسماعیل و یعقوب به ابراهیم در برابر کناره گیری و جداشدن ابراهیم از سرزمین بت پرستان و مشرکان بوده است.

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا {51}
و در اين كتاب از موسى ياد كن زيرا كه او پاكدل(خالص شده) و فرستاده‏اى پيامبر بود {51}
وَنَادَيْنَاهُ مِن جَانِبِ الطُّورِ الْأَيْمَنِ وَقَرَّبْنَاهُ نَجِيًّا {52}
و از جانب راست طور او را ندا داديم و در حالى كه با وى راز گفتيم او را به خود نزديك ساختيم {52}
وَوَهَبْنَا لَهُ مِن رَّحْمَتِنَا أَخَاهُ هَارُونَ نَبِيًّا {53}
و به رحمت‏خويش برادرش هارون پيامبر را به او بخشيديم {53}
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا {54}
و در اين كتاب از اسماعيل ياد كن زيرا كه او درست‏وعده و فرستاده‏اى پيامبر بود {54}
وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا {55}
و خاندان خود را به نماز و زكات فرمان مى‏داد و همواره نزد پروردگارش پسنديده[رفتار] بود {55}
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِدْرِيسَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَّبِيًّا {56}
و در اين كتاب از ادريس ياد كن كه او راستگويى پيامبر بود {56}
وَرَفَعْنَاهُ مَكَانًا عَلِيًّا {57}
و [ما] او را به مقامى بلند ارتقا داديم (یا به مکانی بلند صعود دادیم){57}

عصاره فراز آیات 51-57:بیان عطای رحمت خدا به موسی(مبعوث کردن برادرش هارون به نبوت)،اسماعیل و ادریس

أُوْلَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ مِن ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِن ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَن خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا {58}
آنان كسانى از پيامبران بودند كه خداوند بر ايشان نعمت ارزانى داشت از فرزندان آدم بودند و از كسانى كه همراه نوح [بر كشتى] سوار كرديم و از فرزندان ابراهيم و اسرائيل و از كسانى كه [آنان را] هدايت نموديم و برگزيديم [و] هر گاه آيات [خداى] رحمان بر ايشان خوانده مى‏شد سجده‏كنان و گريان به خاك مى‏افتادند {58}
فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا {59}
آنگاه پس از آنان جانشينانى به جاى ماندند كه (صورت و حقیقت) نماز را تباه ( و بی اثر)ساخته و از هوسها پيروى كردند و به زودى گمراهى [خود] را خواهند ديد {59}
إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُوْلَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ شَيْئًا {60}
مگر آنان كه توبه كرده و ايمان آورده و كار شايسته انجام دادند كه آنان به بهشت درمى‏آيند و ستمى بر ايشان نخواهد رفت {60}
جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدَ الرَّحْمَنُ عِبَادَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّهُ كَانَ وَعْدُهُ مَأْتِيًّا {61}
باغهاى جاودانى كه [خداى] رحمان به بندگانش در جهان ناپيدا وعده داده است در حقيقت وعده او انجام‏شدنى است {61}
لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا إِلَّا سَلَامًا وَلَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَعَشِيًّا {62}
در آنجا سخن بيهوده‏اى نمى‏شنوند جز درود و روزى‏شان صبح و شام در آنجا [آماده] است {62}
تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبَادِنَا مَن كَانَ تَقِيًّا {63}
اين همان بهشتى است كه به هر يك از بندگان ما كه پرهيزگار باشند به ميراث مى‏دهيم {63}

عصاره فراز ایات 58-63:بیان تدابیر و نعمت بخشی خاص خدا به انبیا و هدایت شدگان برگزیده اش بمنظور تداوم نسل انها و طریق هدایت خدا.اما نسلهای بعدی اینها،با ضایع کردن عبادات و تبعیت از شهوات گمراه شدند (که البته میتوانند با توبه و ایمان و عمل صالح از نعمات بهشتی بهره مند شوند.)

1-اولین استفاده از لفظ ذریه در قران در سوره مریم است که در ایه 58 دو بار تکرار شده است.

وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ مَا بَيْنَ أَيْدِينَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَيْنَ ذَلِكَ وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا {64}
و [ما فرشتگان] جز به فرمان پروردگارت نازل نمى‏شويم آنچه پيش روى ما و آنچه پشت‏سر ما و آنچه ميان اين دو است [همه] به او اختصاص دارد و پروردگارت هرگز فراموشكار نبوده است {64}
رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا فَاعْبُدْهُ وَاصْطَبِرْ لِعِبَادَتِهِ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيًّا {65}
پروردگار آسمانها و زمين و آنچه ميان آن دو است پس او را بپرست و در پرستش او شكيبا باش آيا براى او همنامى (مشابهی)مى‏شناسى {65}

عصاره فراز آیات 64-65:نزول فرشتگان و رحمت خدا فقط بدستور خداست پس ای پیامبر در مسیر عبادت خدا صبور باش .

اصطبر تنها در سه سوره استفاده شده است: در سوره قمر خطاب به ثمود. در سوره هاي طه و مريم هم خطاب به پيامبر

وَيَقُولُ الْإِنسَانُ أَئِذَا مَا مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَيًّا {66}
و انسان مى‏گويد آيا وقتى بميرم راستى زنده [از قبر] بيرون آورده مى‏شوم {66}
أَوَلَا يَذْكُرُ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ وَلَمْ يَكُ شَيْئًا {67}
آيا انسان به ياد نمى‏آورد كه ما او را قبلا آفريده‏ايم و حال آنكه چيزى نبوده است {67}
فَوَرَبِّكَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَالشَّيَاطِينَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِيًّا {68}
پس به پروردگارت سوگند كه آنها را با شياطين محشور خواهيم ساخت‏سپس در حالى كه به زانو درآمده‏اند آنان را گرداگرد دوزخ حاضر خواهيم كرد {68}
ثُمَّ لَنَنزِعَنَّ مِن كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمَنِ عِتِيًّا {69}
آنگاه از هر دسته‏اى كسانى از آنان را كه بر [خداى] رحمان سركش‏تر بوده‏اند بيرون خواهيم كشيد {69}
ثُمَّ لَنَحْنُ أَعْلَمُ بِالَّذِينَ هُمْ أَوْلَى بِهَا صِلِيًّا {70}
پس از آن به كسانى كه براى درآمدن به [جهنم] سزاوارترند خود داناتريم {70}
وَإِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا {71}
و هيچ كس از شما نيست مگر [اينكه] در آن وارد مى‏گردد اين [امر] همواره بر پروردگارت حكمى قطعى است {71}
ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا {72}
آنگاه كسانى را كه پرهيزگار بوده‏اند مى‏رهانيم و ستمگران را به زانو درافتاده در [دوزخ] رها مى‏كنيم {72}

عصاره فراز ایات 66تا 72:منکرین قیامت،بدانند که حتما محشور میشوند و در جهنم خواهند بود.تنها اهل تقوا از دوزخ نجات خواهند یافت.


وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَيُّ الْفَرِيقَيْنِ خَيْرٌ مَّقَامًا وَأَحْسَنُ نَدِيًّا {73}
و چون آيات روشن ما بر آنان خوانده شود كسانى كه كفر ورزيده‏اند به آنان كه ايمان آورده‏اند مى‏گويند كدام يك از [ما] دو گروه جايگاهش بهتر و محفلش آراسته ‏تر است {73}
وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثَاثًا وَرِئْيًا {74}
و چه بسيار نسلها را پيش از آنان نابود كرديم كه اثاثى بهتر و ظاهرى فريباتر داشتند {74}
قُلْ مَن كَانَ فِي الضَّلَالَةِ فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمَنُ مَدًّا حَتَّى إِذَا رَأَوْا مَا يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذَابَ وَإِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَّكَانًا وَأَضْعَفُ جُندًا {75}
بگو هر كه در گمراهى است [خداى] رحمان به او مهلت مى‏دهد تا وقتى آنچه به آنان وعده داده مى‏شود يا عذاب دنیوی يا روز رستاخيز را ببينند پس به زودى خواهند دانست جايگاه چه كسى بدتر و سپاهش ناتوان‏تر است {75}
وَيَزِيدُ اللَّهُ الَّذِينَ اهْتَدَوْا هُدًى وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ مَّرَدًّا {76}
ولی خداوند كسانى را كه هدايت‏يافته‏اند بر هدايتشان مى‏افزايد و نيكيهاى ماندگار نزد پروردگارت از حيث پاداش بهتر و خوش‏فرجام‏تر است {76}
أَفَرَأَيْتَ الَّذِي كَفَرَ بِآيَاتِنَا وَقَالَ لَأُوتَيَنَّ مَالًا وَوَلَدًا {77}
آيا ديدى آن كسى را كه به آيات ما كفر ورزيد و گفت قطعا به من مال و فرزند [بسيار] داده خواهد شد {77}
أَاطَّلَعَ الْغَيْبَ أَمِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا {78}
آيا بر غيب آگاه شده يا از [خداى] رحمان عهدى گرفته است {78}
كَلَّا سَنَكْتُبُ مَا يَقُولُ وَنَمُدُّ لَهُ مِنَ الْعَذَابِ مَدًّا {79}
نه چنين است به زودى آنچه را مى‏گويد مى‏نويسيم و عذاب را براى او خواهيم افزود {79}
وَنَرِثُهُ مَا يَقُولُ وَيَأْتِينَا فَرْدًا {80}
و آنچه را مى‏گويد از او به ارث مى‏بريم و تنها به سوى ما خواهد آمد {80}

عصاره فراز ایات 73-80: به کافرانی که به اعتبار امکانات و موقعیت دنیوی ،خود را برتر از ایمان آوردن و اهل ایمان میپندارند بگو که با مشاهده عذاب دنیوی یا اخروی و نیز سرنوشت مطلوب اهل هدایت،حقیقت را لمس خواهند کرد.

وَاتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لِّيَكُونُوا لَهُمْ عِزًّا {81}
و به جاى خدا معبودانى اختيار كردند تا براى آنان [مايه] عزت باشد {81}
كَلَّا سَيَكْفُرُونَ بِعِبَادَتِهِمْ وَيَكُونُونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا {82}
نه چنين است به زودى [آن معبودان] عبادت ايشان را انكار مى‏كنند و دشمن آنان مى‏گردند {82}
أَلَمْ تَرَ أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّيَاطِينَ عَلَى الْكَافِرِينَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا {83}
آيا ندانستى كه ما شيطانها را بر كافران گماشته‏ايم تا آنان را [به گناهان] تحريك كنند {83}
فَلَا تَعْجَلْ عَلَيْهِمْ إِنَّمَا نَعُدُّ لَهُمْ عَدًّا {84}
پس بر (عذاب) آنان شتاب مكن كه ما [روزها یا نفسها] را براى آنها شماره مى‏كنيم (تا موعد عذابشان برسد){84}
يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمَنِ وَفْدًا {85}
[ياد كن] روزى را كه پرهيزگاران را به سوى [خداى] رحمان گروه گروه محشور مى‏كنيم {85}
وَنَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ إِلَى جَهَنَّمَ وِرْدًا {86}
و مجرمان را با حال تشنگى به سوى دوزخ مى‏رانيم {86}
لَا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا {87}
[آنان] اختيار شفاعت را ندارند جز آن كس كه از جانب [خداى] رحمان پيمانى گرفته است {87}
وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا {88}
و گفتند [خداى] رحمان فرزندى اختيار كرده است {88}
لَقَدْ جِئْتُمْ شَيْئًا إِدًّا {89}
واقعا چيز زشتى را [بر زبان] آورديد {89}
تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَتَنشَقُّ الْأَرْضُ وَتَخِرُّ الْجِبَالُ هَدًّا {90}
چيزى نمانده است كه آسمانها از اين [سخن] بشكافند و زمين چاك خورد و كوهها به شدت فرو ريزند {90}
أَن دَعَوْا لِلرَّحْمَنِ وَلَدًا {91}
از اينكه براى [خداى] رحمان فرزندى قايل شدند {91}
وَمَا يَنبَغِي لِلرَّحْمَنِ أَن يَتَّخِذَ وَلَدًا {92}
[خداى] رحمان را نسزد كه فرزندى اختيار كند {92}
إِن كُلُّ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا آتِي الرَّحْمَنِ عَبْدًا {93}
هر كه در آسمانها و زمين است جز بنده‏وار به سوى [خداى] رحمان نمى‏آيد {93}
لَقَدْ أَحْصَاهُمْ وَعَدَّهُمْ عَدًّا {94}
و يقينا آنها را به حساب آورده و به دقت‏شماره كرده است {94}
وَكُلُّهُمْ آتِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَرْدًا {95}
و روز قيامت همه آنها تنها به سوى او خواهند آمد {95}

عصاره فراز ایات 81تا95:انذار از پوچی خیال کافرانی که برای کسب عزت و امید شفاعت،معبودانی غیر خدا برای خود برگزیدند یا فرزندانی برای خدا،تراشیدند.ای پیامبر در عذاب انها تعجیل نکن ما حساب موعدش را داریم.

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا {96}
كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند به زودى [خداى] رحمان براى آنان محبتى [در دلها] قرار مى‏دهد {96}
فَإِنَّمَا يَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِكَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِينَ وَتُنذِرَ بِهِ قَوْمًا لُّدًّا {97}
در حقيقت ما اين [قرآن] را بر زبان تو آسان ساختيم تا پرهيزگاران را بدان نويد و مردم ستيزه‏جو را بدان بيم دهى {97}
وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هَلْ تُحِسُّ مِنْهُم مِّنْ أَحَدٍ أَوْ تَسْمَعُ لَهُمْ رِكْزًا {98}
و چه بسيار نسلها كه پيش از آنان هلاك كرديم آيا كسى از آنان را مى‏يابى يا صدايى از ايشان مى‏شنوى {98}

عصاره فراز ایات 96تا 98:ای پیامبر با همین قران به متقین و هدایت پذیران بشارت بده و کافران حق گریز را انذار کن.
اولین استفاده از لفظ بشارت برای پیامبر:اضافه شدن وظیفه بشارت به وظیفه انذاری پیامبر

مرور عصاره فرازها:

عصاره فراز آیات 1-15:بیان رحمت خدا به زکریا و یحیی:اعطای یحیی به زکریا علیرغم پیری او و نازایی همسرش و نیز اعصای حکم نبوت به یحیی در کودکی ،
عصاره فراز ایات 16-34:اعطای عیسی به مریم در حالیکه ازدواج نکرده بود و سخن گفتن عیسی بلافاصله پس از تولد و خبر دادن از نبوت و صاحب کتاب بودن او،
عصاره فراز ایات 35-40:صراط مستقیم در پرستش انحصاری خدایی است که فرزندی ندارد. وای بر کسانی که باین موضوع کفرمیورزندو عیسی را فرزند خدا میدانند
عصاره فراز ایات 41-50: بیان عطای رحمتهای خدا به ابراهیم (علم و فرزندان نبی در دوران پیری)و فرزندانش
عصاره فراز آیات 51-57:بیان عطای رحمت خدا به موسی(مبعوث کردن برادرش هارون به نبوت)،اسماعیل و ادریس
عصاره فراز ایات 58-63: بیان سنت تدبیر و نعمت بخشی خاص خدا به انبیا و هدایت شدگان برگزیده اش بمنظور تداوم نسل انها و طریق هدایت خدا.اما نسلهای بعدی اینها،با ضایع کردن عبادات و تبعیت از شهوات گمراه شدند (که البته میتوانند با توبه و ایمان و عمل صالح از نعمات بهشتی بهره مند شوند.)
عصاره فراز آیات 64-65:نزول فرشتگان و رحمت خدا فقط بدستور خداست پس ای پیامبر در مسیر عبادت خدا صبور باش .

میتوان مجموعه فراز های بالا یعنی ایات 1-65 را با توجه به وحدت مفهومی انها،در یک سیاق قرارداد:
عصاره ایات 1-57 که همان ایه 58 است و ایات 65و64 هم تاکید و دلگرمی خطاب به پیامبر است.
محور سیاق اول:آیات 1-65:
تدبیر و نعمت بخشی خاص خدا به انبیا و هدایت شدگان برگزیده اش بمنظور تداوم نسل انها و طریق هدایت خدا یک سنت الهی است که تابع امر خدا ومنوط به شکیبایی در مسیر عبادت و خضوع در برابر ایات اوست.

عصاره فراز ایات 66تا 72:منکرین قیامت،بدانند که حتما محشور میشوند و در جهنم خواهند بود.تنها اهل تقوا از دوزخ نجات خواهند یافت.
عصاره فراز ایات 73-80: به کافرانی که به اعتبار امکانات و موقعیت دنیوی ،خود را برتر از ایمان و اهل ایمان میپندارند بگو که با مشاهده عذاب دنیوی یا یا اخروی و نیز سرنوشت مطلوب اهل هدایت،حقیقت را لمس خواهند کرد.
عصاره فراز ایات 81تا95:انذار از پوچی خیال کافرانی که برای کسب عزت و امید شفاعت،معبودانی غیر خدا برای خود برگزیدند یا فرزندانی برای خدا،تراشیدند.ای پیامبر در عذاب انها تعجیل نکن. ما حساب موعدش را داریم.

آیات 66-95 را نیز میتوان یک سیاق دانست : توصیف برخی عقاید و رفتار باطل نسل های بعدی ان نعمت دادگان که گمراه شدند. یا منکر قیامت شدند.یا با ترجیح دنیا و خودبرتربینی، خود را از ایمان اوردن برتر دانستند یا با تراشیدن فرزند برای خداو جعل الهه و بتان و معبودان غیر خدا،به دنبال عزت و شفاعت بودند.

عصاره فراز ایات 96تا 98:ای پیامبر با همین قران به متقین و هدایت پذیران بشارت بده و کافران حق گریز را انذار کن.

درس سوره مریم:ای پیامبر تدبیر و نعمت بخشی خاص خدا به انبیا و هدایت شدگان برگزیده اش بمنظور تداوم نسل انها و طریق هدایت خدا یک سنت الهی است که تابع امر خدا ومنوط به شکیبایی در مسیر عبادت و خضوع در برابر ایات اوست.با این قران به متقین بشارت بده و کافران و روبرگردانندگان از ایات که با عقاید و رفتارهای باطل در گمراهی هستند،را نیز از عذاب دنیوی و اخروی انذار کن.

آقاي سيدكاظم فرهنگ

ویرایش بوسیله کاربر 1398/06/11 07:49:43 ق.ظ  | دلیل ویرایش: edit

در ادامه پست بالا در خصوص ايه 71 سوره مريم


:question:منظور از اینکه همه وارد جهنم می‌شوند، چیست؟

مریم:71
وَإِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا
هیچ کس از شما نیست جز آنکه به آستانه آن [دوزخ] درآید! [تحقق چنین روزی] بر پروردگارت [وعده‌ای] حتمی و گذرانده شده است. 57
__
57- هشدار «إِنْ مِنْكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا» [بی استثنا همگی وارد جهنم مي‌شويد] هشداری هراسناک و تکان دهنده است! آیا به راستی مؤمن و کافر وارد دوزخ مي‌شوند؟ درست است که در آیه بعد بشارت نجات پرهیزکاران آمده، اما همین درنگ کوتاه هم تا فرا رسیدن نصرت و نجات الهی وحشتناک است. از آن گذشته، چنین هشداری در ظاهر با وعده الهی که: مؤمنون از دوزخ دور خواهند بود و صدایی از آن را نیز نمي‌شنوند [انبیاء 101 (21:101) و 102- ...أُولَئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ لا یَسْمَعُونَ حَسِیسَهَا...] و موارد مشابه سازگار نیست.

بسیاری از مفسرین خواسته‌اند گِره این معضل را با توضیحی در تفاوت دو فعل ورود و دخول بگشایند. مي‌دانيم در زبان عربی [برخلاف فارسی] ورود بر هر مکانی، به آستانه و لبه آن درآمدن است، همچنانکه حیوانات تشنه به کناره برکه یا رودخانه [نه داخل آن] مي‌رسند و از آن مي‌نوشند و کاروان‌های تجاری کسی را که برای کشیدن آب به سر چاه مي‌فرستادند «وارد» مي‌ناميدند [یوسف 19 (12:19) ، قصص 23 (28:23) ]. در واژة «ورود»، مسئله چشیدن آب مطرح است، و در «دخول»، به میان چیزی درآمدن، که دو مفهوم متفاوت را مي‌رسانند. در تصویر نخست، با معنایی که آب در نقش حیات‌بخش خود دارد، انسان همچون تشنة درمانده‌ای تداعی مي‌شود که به جای آب، به سرابی سوزان در صحرایی داغ مي‌رسد که نه آب، بلکه آتش است. در تصویر دوم اما، دخول در آتش فاقد مفهوم تشنگی و نیازی است که در اصل کلمه «ورود» موجود است، پس اگر کلمه دخول را به جای ورود به کار برده بود، چنان مفهومی القاء نمي‌شد.

از زاویه‌ای دیگر نیز به فهم این مسئله مي‌توان نزدیک شد؛ وقتی زلزله مي‌شود و ساختمان مي‌لرزد، همه ساکنان آن به وحشت مي‌افتند و در «آستانه» و خطر زیر آوار رفتن قرار مي‌گيرند، اما کسانی که قبلا آموزش‌های لازم [فرضاً در پناه پلکان یا دیوارهای محکم رفتن] را دیده باشند نجات مي‌يابند. قرآن این «دستگیره‌های رهایی» [مفازه] را که با توسل به آنها هیچ گزندی به شخص نمي‌رسد نشانمان داده است: زمر 61 (39:61) - وَیُنَجِّی اللهُ الَّذِینَ اتَّقَوْا بِمَفَازَتِهِمْ لا یَمَسُّهُمُ السُّوءُ وَلا هُمْ یَحْزَنُونَ.

از تفسير عبدالعلي بازرگان

✅✅ نکات تفسیری سوره مریم از تفسیر آقای عبدالعلی بازرگان
بخش دوم

🔷 مریم : 51

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُـولًا نَّبِيًّا
و در این کتاب [=قرآن] موسی را یاد کن که به راستی خالص شده 43 [در پرستش توحیدی] و فرستاده‌ای پیامبر بود. 44
______
43- «خلوص» صاف شدن و اخلاص، صاف و پاک کردن خود از هر آلودگی و شرک است. مخلِص [اسم فاعل] کسی است که مي‌کوشد خود را پاک کند و مخلَص [اسم مفعول] کسی است که به توفیق الهی خلوص در بندگی یافته باشد.
در این آیه موسی(ع) مخلَص نامیده شده است و در آیه 24 سوره یوسف (12:24) ، یوسف. ابلیس نیز سوگند خورده است که همه بندگان را گمراه مي‌کند مگر مخلَصین را، و این تهدید نشان مي‌دهد که جز با اخلاص در عبادت و پاک شدن از شرک نمي‌توان از گزند شیطان محفوظ ماند. واژة مخلصین 5 بار نیز در سوره صافات آمده است [آیات: 40، 74، 128، 160، 169].

44- رسالت مأموریتی ویژه است که خدا به برخی پیامبران داده است، همه پیامبران رسول نبوده و همه رسولان نیز پیامبر و آورنده شریعت نبوده‌اند. نبوّت پیام‌آوری و رسالت مأموریت.

مریم : 55

وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا
و همواره اهلش را به نماز و زکات توصیه مي‌کرد و نزد پروردگارش پسندیده بود. 48
______
48- معنای امر همه جا فرمان یک جانبه رسمی نیست، به خصوص در نماز که امری قلبی است، در اینجا امر معنای سفارش و توصیه و آموزش دارد. پسندیده بودن اسماعیل، تحقق همان دعایی است که زکریا برای یحیی کرده بود [آیه 6 مریم (19:6) ].

مریم : 57

وَرَفَعْنَاهُ مَكَانًا عَلِيًّا
و او را به مقامی بس بلند رفعت بخشیدیم. 49
______
49- اسم مکان به صورت نکره 4 بار در این سوره تکرار شده است: مکاناً شرقیاً، مکاناً قصیاً، مکاناً علیاً، شرٌ مکاناً. منظور از مکان باید جایگاه و موقعیت و مقام باشد. فعل «رَفَعْنَا» نیز که درباره عیسی(ع) نیز آمده است [نساء 158 (4:158) - بَلْ رَفَعَهُ اللهُ إِلَیْهِ...] بالا بردن درجات است که خدا رفیع‌الدرجات [غافر 15 (40:15) ] بوده و در کتابش بارها از ترفیع درجات بندگان سخن گفته است [بقره 253 (2:253) ، انعام 83 (6:83) و 165 (6:165) ، زخرف 32 (43:32) ، اعراف 176 (7:176) ، مجادله 11 (58:11) ] این ترفیع درجه البته با عمل صالح بنده صورت مي‌گيرد [فاطر 10 (35:10) - ...إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ...].

🔷 جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدَ الرَّحْمَنُ عِبَادَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّهُ كَانَ وَعْدُهُ مَأْتِيًّا
بهشت‌های جاویدی که [خداوندِ] رحمان به نادیده به بندگان [شایسته] خویش وعده داده است، 53 بی گمان وعده او فرا رسیدنی است.
__
53- غیب و شهاده دو مفهوم پنهان و آشکار را بیان مي‌کنند، دنیای مادّی در قلمرو مشهودات ما قرار دارد و دنیای ماوراء فیزیک و عالم آخرت یکسره از چشم ظاهری و علمی ما خارج است. کسانی فقط آنچه را که در قلمرو مشهودات علمی باشد باور مي‌کنند، اما باور اینکه بسیاری از حقایق جهان از دید و درک و دانش ما غایب است، بخشی از ایمان محسوب مي‌شود [بقره 3 (2:3) - الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ...] یوسف در «غیاب» عزیز مصر، خدا را حاضر مي‌ديد و پلیس وجدانش او را از تسلیم در مقابل تمنای زلیخا باز می داشت [یوسف 52 (12:52) ]. مؤمنان راستین یوسف‌وار، خدایی را که از چشم ظاهربین بیشتر مردم غایب است، حاضر و ناظر مي‌بينند و از او خشیت دارند [انبیاء 49 (21:49) ، فاطر 18 (35:18) ، یس 11 (36:11) ، ق 33 (50:33) ، ملک 12 (67:12) ، مائده 94 (5:94) ].
از جمله موضوعات غیبی، بهشتی است که به متقین وعده داده شده است. آنها برخلاف اکثر مردم که تنها به وعده‌های نقدی مشهود دل مي‌بندند، وعدة نسیه غایب را هم باور مي‌کنند.

فَوَرَبِّكَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَالشَّيَاطِينَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِيًّا
پس به پروردگارت سوگند که بی تردید آنها را به زانو درآمده [=تسلیم] با شیطان‌ها [یی که به اربابی گرفته‌اند] پیرامون جهنم گِرد خواهیم آورد. 55
__
55- زانو زدگی نمادی است از تسلیم، توقف و زمینگیر شدن در برابر قدرتی برتر [مقابل گردن‌کشی و عصیان و طغیان]. امت‌هائی که با سوء استفاده از موهبت اختیار، راه ظلم و ستم را با انکار هر حساب و کتاب و عقوبتی پیمودند، اینک به حالت زانو درآمده در مقابل نتایج اعمال‌شان گرفتار مي‌شوند. این واژه 8 بار در قرآن و عمدتاً درباره قوم ثمود و قوم مَدْین [قوم شعیب] به کار رفته و زمین‌گیر شدن آنها را به رغم غرور و قدرت‌شان در برابر زلزله شدید و موج انفجار آتشفشان نشان مي‌دهد. نقش رستم در کازرون فارس، تصویری از زانو زدن والرین امپراتور روم شرقی را در برابر شاهپور اول که با غرور بر اسبی سوار است، نشان مي‌دهد، هر چند هر دو از یک قماش و در رقابت قدرت بودند، اما به هر حال نشانگر زوال زور است.

🔷 ❓منظور از اینکه همه وارد جهنم می‌شوند، چیست؟

مریم:71
وَإِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا
هیچ کس از شما نیست جز آنکه به آستانه آن [دوزخ] درآید! [تحقق چنین روزی] بر پروردگارت [وعده‌ای] حتمی و گذرانده شده است. 57
______
57- هشدار «إِنْ مِنْكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا» [بی استثنا همگی وارد جهنم مي‌شويد] هشداری هراسناک و تکان دهنده است! آیا به راستی مؤمن و کافر وارد دوزخ مي‌شوند؟ درست است که در آیه بعد بشارت نجات پرهیزکاران آمده، اما همین درنگ کوتاه هم تا فرا رسیدن نصرت و نجات الهی وحشتناک است. از آن گذشته، چنین هشداری در ظاهر با وعده الهی که: مؤمنون از دوزخ دور خواهند بود و صدایی از آن را نیز نمي‌شنوند [انبیاء 101 (21:101) و 102- ...أُولَئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ لا یَسْمَعُونَ حَسِیسَهَا...] و موارد مشابه سازگار نیست.
بسیاری از مفسرین خواسته‌اند گِره این معضل را با توضیحی در تفاوت دو فعل ورود و دخول بگشایند. مي‌دانيم در زبان عربی [برخلاف فارسی] ورود بر هر مکانی، به آستانه و لبه آن درآمدن است، همچنانکه حیوانات تشنه به کناره برکه یا رودخانه [نه داخل آن] مي‌رسند و از آن مي‌نوشند و کاروان‌های تجاری کسی را که برای کشیدن آب به سر چاه مي‌فرستادند «وارد» مي‌ناميدند [یوسف 19 (12:19) ، قصص 23 (28:23) ]. در واژة «ورود»، مسئله چشیدن آب مطرح است، و در «دخول»، به میان چیزی درآمدن، که دو مفهوم متفاوت را مي‌رسانند. در تصویر نخست، با معنایی که آب در نقش حیات‌بخش خود دارد، انسان همچون تشنة درمانده‌ای تداعی مي‌شود که به جای آب، به سرابی سوزان در صحرایی داغ مي‌رسد که نه آب، بلکه آتش است. در تصویر دوم اما، دخول در آتش فاقد مفهوم تشنگی و نیازی است که در اصل کلمه «ورود» موجود است، پس اگر کلمه دخول را به جای ورود به کار برده بود، چنان مفهومی القاء نمي‌شد.

از زاویه‌ای دیگر نیز به فهم این مسئله مي‌توان نزدیک شد؛ وقتی زلزله مي‌شود و ساختمان مي‌لرزد، همه ساکنان آن به وحشت مي‌افتند و در «آستانه» و خطر زیر آوار رفتن قرار مي‌گيرند، اما کسانی که قبلا آموزش‌های لازم [فرضاً در پناه پلکان یا دیوارهای محکم رفتن] را دیده باشند نجات مي‌يابند. قرآن این «دستگیره‌های رهایی» [مفازه] را که با توسل به آنها هیچ گزندی به شخص نمي‌رسد نشانمان داده است: زمر 61 (39:61) - وَیُنَجِّی اللهُ الَّذِینَ اتَّقَوْا بِمَفَازَتِهِمْ لا یَمَسُّهُمُ السُّوءُ وَلا هُمْ یَحْزَنُونَ.

🔷 مریم:75

قُلْ مَن كَانَ فِي الضَّلَالَةِ فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمَنُ مَدًّا حَتَّى إِذَا رَأَوْا مَا يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذَابَ وَإِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَّكَانًا وَأَضْعَفُ جُندًا
بگو: هر که در گمراهی مستمر باشد 59 [نه تنها خدا از او سلب آزادی و اختیار نمي‌کند، بلکه] خدای رحمان [در مسیری که او برگزیده] امدادش خواهد کرد، امدادی [متناسب با نیّت و عمل او]، 60 تا آنچه را که بیم داده شده‌اند [به چشم خود] ببینند؛ یا عذاب [زودرسِ نتایج اعمال‌شان در دنیا]، یا قیامت. آنها به زودی خواهند فهمید جایگاه چه کسی بدتر و سپاهش ناتوان‌تر است.
______
59- فعل «کان» دلالت بر تکوین شخصیتی فرد گمراه در باطل و ادامه و استمرار در مسیر گمراهی مي‌کند.

60- «امداد رسانی» در ذهن و زبان ما همواره معنای مثبت دارد و دلالت بر یاری و نجات مي‌کند، اما مدد از مدّ به معنای تداوم بخشیدن و ادامه دادن است و به مُرَکب از آن جهت مداد مي‌گويند که کلمات را مي‌کشد و ادامه مي‌دهد. با این مفهوم، امداد را مي‌توان مقابل انقطاع قرار داد و امداد خدا نسبت به گمراهان، قطع نکردن ارتباط میان اراده و عمل آنهاست. به این معنا که در نظام خدا هر عملی فرآیند و نتیجه خودش را دارد و به دلیل باطل بودن و مغایرتش با رضایت خدا، [برخلاف نظامات سیاسی] از آن ممانعت به عمل نمي‌آيد. به تعبیری، خدا محصول اعمال دنیاپرستان را به تمامه به خودشان برمي‌گرداند [هود 15 (11:15) - مَنْ كَانَ یُرِیدُ الْحَیَاهَ الدُّنْیَا وَزِینَتَهَا نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِیهَا...] و اصولا خدا، هم دنیاپرستان را در مسیری که برگزیده‌اند امداد مي‌کند، و هم آخرت طلبان را، چرا که عطای او از کسی بازداشته شده نیست [اسراء 2 (17:2) - ...وَمَا كَانَ عَطَاءُ رَبِّكَ مَحْظُورًا].

مریم:76

وَيَزِيدُ اللَّهُ الَّذِينَ اهْتَدَوْا هُدًى وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ مَّرَدًّا
و [اما در جهت مقابل] خدا بر هدایتِ هدایت‌پذیران مي‌افزايد و کارهای اصلاحی ماندگار [ی که انجام داده‌اند] در حساب پروردگارت از نظر حاصل عمر زندگی، [از دنیاطلبی] بهتر و در فرجام [آخرت] نیکوتر است. 61
______
61- ثواب نیز برخلاف تصور عمومی، الزاماً معنای مثبت و پاداش خیر ندارد، ثواب همان محصول و نتیجه نیک و بد اعمال است؛ ثوابِ کاری که در دنیا مي‌کنيم، مزدی است که به دست مي‌آوريم و ثواب آنچه مي‌خوريم، انرژی است که کسب مي‌کنيم. پس کفر و شرک و ظلم و ستم هم ثواب خود را دارند [مطففین 36 (83:36) ، آل‌عمران 145 (3:145) ، نساء 134 (4:134) ].
علاوه بر این آیه، در آیه 46 سوره کهف (18:46) [...وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ أَمَلًا] نیز عیناً همین سخن تکرار شده است، با این تفاوت که در سوره کهف به جای «خَیْرٌ مرداً»، «خَیْرٌ أَمَلاً» آمده تا بهتری و برتری چنین اعمالی را از نظر آمال و آرزوهای آدمی یادآور شود.

مریم:79

كَلَّا سَنَكْتُبُ مَا يَقُـولُ وَنَمُدُّ لَهُ مِنَ الْعَذَابِ مَدًّا
هرگز [چنین نیست]! همین گفتارش را ثبت مي‌کنيم و بر او از عذاب [اعمالش، برخلاف آنچه امیدوار است] مي‌افزایيم. 62
______
62- به قیاس عکس‌العمل‌های انتقامی جبّاران روزگار، ممکن است چنین تصویری به ذهن خطور کند که خدا نیز تنها به خاطر چنین سخنی بر عذاب کافران مي‌افزايد، اما صرف نظر از ضمیر «ما» [نه من] که درباره خدا به کار رفته و دست اندرکاری نظام و نیروهای جهان را نشان مي‌دهد، از آنجایی که هر ادعای باطلی مقدمه عمل باطل و محرک به سوی آن است، طبیعی است که چنین سخنی پای لغزیده در مرداب را بیشتر در گِل و لای و لجنزار فرو خواهد برد و این همان افزایش در عذاب است.


🔷 مریم:83

أَلَمْ تَرَ أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّيَاطِينَ عَلَى الْكَافِرِينَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا
آیا ندانسته‌ای که ما شیاطین [=نیروهای منفی] را بر منکران مي‌فرستيم تا آنها را [به سوی هوس‌ها و تمایلات دنیایی] به سختی تحریک کنند؟ 65
______
65- شیاطین [جمع شیطان]، آدمیان شیطان صفت و طغیانگر نسبت به حق و حقوق مردمند. ریشه این کلمه «شَطَنَ»، دوری از حق و از مدار طاعت است و اگر ابلیس شیطان [مفرد] نامیده شده، به دلیل تمرّد و نافرمانی اش در برابر خدا است و از این نظر شیطان ، هم وصفی است بر فرشته‌ای که از سجده بر آدم امتناع کرد، و هم وصف هر انسانی که از دایرة فرمان خدایی خارج شود. اشعه‌های مضرّ حیات و سنگ‌های سرگردان در جوّ نیز شیطان شمرده شده‌اند [ملک 5 (67:5) ، صافات 7 (37:7) ، حجر 17 (15:17) ] و همینطور میکرب و عوامل بیماری [ص 41 (38:41) ]، در قرآن شیطانِ مورد نظر همواره به صورت معرفه و مفرد آمده و شیاطین حالت عام دارد. در قرآن همانطور که درباره فرشتگان افعال: ارسال، نزول، جعل، ولایت، تلاوت و وحی به کار رفته است، درباره شیاطین هم این افعال مورد استفاده قرار گرفته است، مثل: ...أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّیَاطِینَ... [مریم 83 (19:83) ]، وَمَا تَنَزَّلَتْ بِهِ الشَّیَاطِینُ [شعراء 210 (26:210) و 221 (26:221) ]، ...إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاءَ لِلَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ [اعراف 27 (7:27) ]، وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّیَاطِینُ عَلَى مُلْكِ سُلَیْمَانَ... [بقره 102 (2:102) ]، ...وَإِنَّ الشَّیَاطِینَ لَیُوحُونَ إِلَى أَوْلِیَائِهِمْ... [انعام 121 (6:121) ].
انسان‌های پاکدامن و پرهیزکار در معرض نزول و ارسال فرشتگان قرار مي‌گيرند و برخوردار از ولایت آنها و تلاوت رسولان مي‌شوند و انسان‌های گمراه و ستمگر، در معرض نزول افکار و القائات شیطانی و پذیرای رسولان این جریان مي‌شوند [أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّیَاطِینَ...].

مریم:87

لَّا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا
[آنها] برخوردار از شفاعت نخواهند شد، مگر کسی که از خدای رحمان پیمانی گرفته باشد. 69
______
69- جملة: «اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا» که در آیه 78 این سوره (19:78) نیز عیناً تکرار شده و آیه 80 سوره بقره (2:80) [...قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللهِ عَهْدًا فَلَنْ یُخْلِفَ اللهُ عَهْدَهُ...] نیز به آن اشاره کرده است، از قول و قرار و تعهدی سخن می‌گوید که خداوند به عهده خود گرفته است. اینک باید دید چنین تعهدی را خدا به چه قیمتی و در ازای چه کاری به بندگان سپرده است؟
به نظر مي‌رسد این عهد دوطرفه، همان پایبندی به توحید و دوری از شرک و تبعیت شیطان است که قرآن به آن تصریح کرده: أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْكُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ [یاسین 60 (36:60) ]. و همین وفای به عهد بنده است که وفای به عهد پروردگار را موجب مي‌شود: وَأَوْفُوا بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَإِیَّایَ فَارْهَبُونِ... [بقره 40 (2:40) ].

🔷 مریم:97

فَإِنَّمَا يَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِكَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِينَ وَتُنذِرَ بِهِ قَوْمًا لُّدًّا
ما [درک و فهم] قرآن را به زبان تو آسان [و جاری] کرده‌ایم به این هدف که [صرفا] پرهیزکاران را به آن مژده، و مردمان لجوج را هشدار دهی. 74
______
74- «لُدًّ» جمع «اَلَدّ» به دشمنی سرسخت گفته مي‌شود. أَلَدُّ الْخِصَامِ [بقره 204 (2:204) ] سخت‌ترین دشمن است.

مریم:96

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا
به راستی کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دادند، خدای رحمان محبّتی برای آنان [در دل مردم] قرار خواهد داد. 73
______
73- بر حسب مضمون آیه 7 سوره حجرات (49:7) [...وَلَكِنَّ اللهَ حَبَّبَ إِلَیْكُمُ الْإِیمَانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِكُمْ...] ایمان نه امری تحمیلی و تصنّعی، بلکه امری ذاتی، فطری و محبوب دل آدمی و زینت آن است، پس طبیعی است اگر انسانی آراسته به ایمان واقعی گردد، پلی و پیوندی با دل‌های مردم مي‌زند و دوستی و مودّت آنان را به خود جلب مي‌نمايد.